कोविशिल्ड विरुद्ध को-व्हॅक्सिन
जाणून घ्या कोणती
लस सर्वात उत्तम...
भारतात सध्या फक्त दोन लस उपलब्ध आहेत. तथापि, रशियाच्या स्पुतनिक-व्ही ला तिसऱ्या लससाठी मान्यता देण्यात आली असून त्याची पहिली मालवाहतूक शनिवारी भारतात पोहोचली.
कोरोना विषाणूच्या लसीकरणाचा तिसरा टप्पा 1 मेपासून देशभर सुरू झाला आहे. सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेश आपल्याजवळील उपलब्ध लसी आणि कोरोना प्रकरणांमध्ये 18 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांना लसी देण्याची व्यवस्था करीत आहेत. कोरोना विषाणू साथीची दुसरी लाट भारतात वेगाने पसरत आहे, हे लक्षात घेता एप्रिलमध्येच पंतप्रधानांनी 18+ लोकांना लसी देण्याची घोषणा केली.
भारतात सध्या फक्त दोन लस
उपलब्ध आहेत. तथापि, रशियाच्या स्पुतनिक-व्ही ला तिसऱ्या लससाठी मान्यता देण्यात आली असून
त्याची पहिली मालवाहतूक शनिवारी भारतात पोहोचली. दोन लसींपैकी पहिल्याचे लसीचे नाव
‘कोवाक्सिन’ आहे, जी
भारत बायोटेकने तयार केली आहे. तर दुसरी लस ‘कोविशिल्ड’
असून ती सिरम इन्स्टिट्युट ऑफ इंडिया तयार करत आहे. या दोन्ही लसी भारतात
तयार केल्या आहेत. को-व्हॅक्सीन ही संपूर्णपणे भारतात बनविली जाणारी लस आहे.
दरम्यान, लसीबाबत भारतातली सर्वात मोठी चर्चा म्हणजे कोणती
लस चांगली आहे? दोन्ही लसींची उपलब्धता, फरक, समानता, फायदे आणि
दुष्परिणाम पाहता कोणती लस उत्तम हे कळेल.
कशा तयार केल्या आहेत या
दोन लस?
दोन्ही लस एकाच प्रकारच्या आहेत, या दोन्ही लस
व्हायरसला मोडिफाय करुन / निष्क्रिय करून तयार केल्या आहेत. कोव्हिशिल्ड व्हायरल
वेक्टर व्हॅक्सिन ही सिरम संस्थेने तयार केलेली लस आहे. ही चिम्पांझीमध्ये आढळणारे
अ‍ॅडिनोव्हायरसच्या मदतीने तयार केले गेले आहे. तर कोव्हॅक्सिन निष्क्रिय व्हायरल
स्ट्रॅनेच्या मदतीने तयार केली आहे. सुलभ भाषेत सांगायचे झाल्यास मृत विषाणूचा
वापर यासाठी केला गेला आहे जेणेकरुन मानवी शरीरात कोरोना विषाणूविरूद्धची
प्रतिकारशक्ती वाढेल.
या लसींच्या किती डोसची
आवश्यकता असेल?
दोन्ही लसींचे दोन डोसट घ्यावे
लागतात. कोव्हॅक्सिनच्या दोन डोसमध्ये 4 ते 6 आठवड्यांचा फरक असावा. कोविशील्डच्या
दोन डोसमध्ये 6 ते 8 आठवड्यांचा फरक असावा. कोविशिल्डच्या दोन डोसमधील हा फरक
तज्ज्ञांच्या सूचनेनंतर लागू केला आहे. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, अधिक गॅपने या
लसींचा डोस घेतल्याने प्रतिकारशक्ती अधिक होते.
दोन्ही लस किती प्रभावी
आहेत?
दोन्ही लस प्रभावी आहेत. दोन्ही लस
जागतिक आरोग्य संघटनेच्या मानदंडांवर मान्य आहेत आणि रोग प्रतिकारशक्ती वाढविण्यात
मदत करतात. तथापि, नवीन क्लिनिकल डेटाच्या उपलब्धतेसह, बर्‍याच गोष्टी समोर येत आहेत. गेल्या
वर्षी नोव्हेंबरमधील चाचणीच्या आकडेवारीवर असे म्हटले जाते की कोविशिल्ड कोरोना
विषाणूपासून बचाव करण्यासाठी 70 टक्क्यांपर्यंत प्रभावी आहे. यात वाढ
करुन 90 टक्क्यांपर्यंत वाढवता येऊ शकते. ही लस वापरणार्‍यास संसर्गाचा धोका
खूपच कमी असतो. लस घेतल्यानंतरही जर कोणाला संक्रमण झाले तरी ते लवकर बरे होतील.
कोरोनाचे अंतरिम निकाल आणि कोव्हॅक्सिनच्या क्लिनिकल अभ्यासाच्या आकडेवारीवर असे
म्हटले आहे की ही लस 78% पर्यंत प्रभावी आहे. या व्यतिरिक्त असेही म्हटले होते की गंभीर
संसर्ग धोका आणि मृत्यूचा धोका टाळण्यासाठी या लसी 100 टक्के प्रभावी आहेत.
कुठे उपलब्ध आहेत लसी आणि
किंमत किती?
दोन्ही लस आता राज्यांसाठी आणि खुल्या
बाजारात उपलब्ध आहेत. सिरम संस्था ही लस राज्य सरकारला 300 रुपये आणि खासगी
रुग्णालयांना 600 रुपयांत देत आहेत. तथापि, या प्रकरणात कोव्हॅक्सिन थोडी महाग
आहे. राज्य सरकारसाठी को-व्हॅक्सिनची किंमत 400 रुपये तर खासगी रुग्णालयांना 1,200 रुपये मिळत आहेत.
तथापि, उत्तर प्रदेश, बिहार आणि छत्तीसगडसह अनेक
राज्यांच्या सरकारांनी ते विनामूल्य उपलब्ध करुन देण्याची घोषणा केली आहे.
नवीन म्युटेंटविरूद्ध
किती प्रभावी या लसी?
कोरोना विषाणूची नवीन स्ट्रेन आधीच
अत्यंत धोकादायक असल्याचे सिद्ध होत आहे. युके स्ट्रेन, ब्राझिल आणि दक्षिण
आफ्रिकेतील स्ट्रेन सोडून भारतामध्ये सापडलेल्या दुहेरी आणि तिहेरी म्युटेंटने
चिंता वाढवली आहे. तज्ज्ञ म्हणतात की दोन्ही लस आपल्याला पूर्णपणे संरक्षण करीत
नाहीत. तथापि, कोव्हॅक्सिनला अधिक प्रभावी असल्याचे मानले जाते. युकेच्या
स्ट्रेनविरोधात त्याचा परिणाम खूप चांगला झाला आहे.
साईड-इफेक्ट्स काय आहेत?
इतर अनेक लसींप्रमाणेच कोव्हॅक्सिन
आणि कोविशिल्डचे साईड-इफेक्ट देखील रेक्टोजेनिक आहेत. बहुतेक साईड इफेक्ट्समध्ये
लोक इंजेक्शन दिलेल्या जागी हलक्या वेदना, हलका ताप, डोकेदुखी, पोटदुखी, मळमळ, चक्कर येणे या
तक्रार करत आहेत. कोविशिल्ड घेणाऱ्यांमध्ये फारच कमी प्रकरणांमध्ये न्यूरोलॉजिकल
गुंतागुंत दिसून आली आहे. तथापि, कोव्हॅक्सिनमध्ये अशी कोणतीही समस्या
आढळली नाही. गर्भवती महिलांना कोव्हॅक्सिन देण्यास काही समस्या आहेत. तसेही, गर्भवती महिलांना
लसीकरण करण्यास मनाई आहे.
कुणी घेऊ नये लस?
जर एखाद्या व्यक्तीला फॉर्मास्‍युटिकल्‍स
औषधांपासून अॅलर्जी असेल तर त्यांनी लस घेऊ नये असा सल्ला दिला जातो. पहिल्या
डोसनंतर एखाद्यास समस्या असल्यास, त्यांनी दुसरा डोस घेऊ नये. या
व्यतिरिक्त जर एखाद्या व्यक्तीवर मोनोक्लोनल अँन्टीबॉडीज आणि प्लाझ्माद्वारे उपचार
केले गेले असेल तर त्यांनीही लस घेऊ नये.
साभार : टीव्ही 9 मराठी डिजीटल टीम