महिला दिन सूत्रसंचालन | जागतिक महिला दिन माहिती

स्वागतम... आगतम... सुस्वागतम....!!

स्त्री असे शक्तीचे एक रूप

रुजवा हरेक मनी हा ध्यास

मोडुनी साऱ्या जुन्या संकल्पना

करूया महिला शक्तीचा विकास

समाज हा परिवर्तनशील असतो. परंतु परिवर्तन घडून येण्यासाठी खूप काळ सरत असतो. या परिवर्तनातून समाजाच्या विकासाला विविध पैलू पडत असतात. खऱ्या परिवर्तनाला सुरुवात होते ती, छोट्या छोट्या संघर्षातूनच ! संघर्षाच्या विजयातून परिवर्तनाच्या पाऊलखुणा दृष्टीस पडतात. आज समाज अशाच परिवर्तनाची रसाळ फळे चाखतोय ! आजच्या समाजाच्या विकासात अनेक महापुरुषांचे योगदान आहे; तसेच त्यांच्यासोबतच असंख्य महिलांचे देखील बहुमोल योगदान आहे. यात तिळमात्र देखील संदेह नाही.

आजपर्यंत एकही क्षेत्र असे नाही जिथे महिलांनी आपल्या कर्तृत्वाचा ठसा उमटवलेला नाही. अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीत महिलांनी आपल्यातील सक्षमता सिद्ध केली आहे. स्वराज्य निर्मितीसाठी शिवरायांना घडवणाऱ्या राजमाता जिजाऊ, महिलांना शिक्षणाची कवाडे उघडी करणाऱ्या ज्ञानज्योती सावित्रीबाई फुले लहानग्याला पाठीशी बांधून रणांगणावर लढणाऱ्या बहादूर झाशीची राणी, अलौकिक समाजकार्य करणाऱ्या अहिल्याबाई होळकर आकाशाला गवसणी घालणारी कल्पना चावला, गानसम्राज्ञी लता मंगेशकर इथपासून तर आजपर्यंत क्रिकेटचे मैदान गाजविणारी महिला असू देत इत्यादी सर्वांचा जीवनपट पाहिला तर लक्षात येते की संघर्षातूनच त्यांच्या अस्तित्वाची ओळख निर्माण झाली आहे.

म्हणूनच महिलांच्या स्वतःच्या हक्कासाठी केलेल्या संघार्षाच्या स्मरणार्थ दरवर्षी 8 मार्च हा दिवस जागतिक महिला दिन म्हणून साजरा केला जातो.

महिला दिनाच्या कार्यक्रमाच्या निमित्ताने येथे उपस्थित सर्व आदरणीय मान्यवरांचे मी श्री. / सौ. _______ स्नेहपूर्वक स्वागत करतो / करते.

• अध्यक्षीय निवड :

विद्यार्थी मित्रांनो योजीलेले कुठलेही कार्य असो अथवा कार्यक्रम ते सिद्धीस जाण्याचे सर्व श्रेय त्या कार्यास अथवा कार्यक्रमास लाभलेल्या सारथ्यासच जात असते. म्हणूनच आजच्या कार्यक्रमास उपस्थित राहणारे / राहणाऱ्या श्री. / सौ. _________ यांनी कार्यक्रमाचे अध्यक्षस्थान स्विकारावे अशी मी त्यांना विनंती करतो / करते.

( सहकारी शिक्षक / शिक्षिकेने अध्यक्षीय विनंतीस अनुमोदन दयावे )

• दीपप्रज्वलन / प्रतिमा पूजन :

कार्यक्रमाचे अध्यक्ष प्रमुख पाहुणे व व्यासपीठावरील सर्व मान्यवरांना मी स्नेहपूर्वक विनंती करतो / करते की त्यांनी त्यांच्या शुभहस्ते प्रतिमा पूजन व दीपप्रज्वलन करावे व अज्ञानाच्या बंदिस्त कवाडांना ज्ञानरूपी प्रकाश देऊन अज्ञानास दूर सारावे.

कधी वाट हि काळ्याकुट्ट अंधाराची

कधी वाट हि लक्ष लक्ष दीपांची

कधी वाट ती भासे काटेरी

ध्येयाप्रत नेणारी वाट हि

कार्यप्रकाशाने उजळली

सुमंगल अशा या वातावरणात

समईच्या उजळल्या वाती

मान्यवरांनी त्यांच्या शुभहस्ते

प्रज्वलीत कराव्या ज्ञानज्योती

( दीपप्रज्वलन व प्रतिमा पूजन सुरु असतांना खालील ओळी वापरू शकतात... )

कोमल है तू कमजोर नही तू ।

शक्ती का नाम हि नारी है ।

जग को जीवन देने वाली ।

मौत भी तुझ से हारी है ।

• मान्यवर परिचय व स्वागत :

( व्यासपिठावरील मान्यवरांचा त्यांच्या कार्यकर्तृत्वानुसार परिचय करून देण्यात यावा. )

अध्यक्ष श्री / सौ. ____________

प्रमुख पाहुणे : श्री. / सौ. ____________

अतिथींच्या आगमनाने झाले

वातावरण प्रसन्न उल्हासित

करुनी उपकृत आम्हा

स्विकारावे आमुचे स्वागत

(पुस्तक स्वरूपात / झाडाचे रोप देऊन यथोचित स्वरुपात स्वागतनियोजन करून ठेवावे. )

• प्रास्ताविक :

गुरूजनांचा आशिर्वाद घेऊन

साथ दयावी सर्वांनी मिळून

आजच्या कार्यक्रमाचा उद्देश

जाणूण घ्यावा प्रास्ताविकातून

आजच्या कार्यक्रमाचे प्रास्ताविक आपल्या शाळेतील श्री. / सौ. _______ करतील.

व्यासपिठावरील सन्माननीय अध्यक्ष मान्यवर व विद्यार्थीमित्रांनो...

महिलांनी स्वतःच्या हक्कासाठी दिलेल्या लढ्याच्या स्मरणार्थ दरवर्षी, ८ मार्च हा दिवस जागतिक महिला दिन म्हणून साजरा करण्यात येतो. दिनांक २८ फेब्रुवारी १९०९ रोजी, न्यूयॉर्क येथे पहिला महिला दिन साजरा करण्यात आला असला तरीही, सन १९१० च्या आंतरराष्ट्रीय महिला परिषेदत मांडलेल्या सुचनेनुसार, ८ मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय महिला दिन म्हणून निश्चित करण्यात आला.

संपूर्ण अमेरिका आणि युरोपसहित जवळजवळ जगभरच्या स्त्रियांना विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीपर्यंत मतदानाचा हक्क नाकारलेला होता. पुरुषप्रधान व्यवस्थेतील स्त्री-पुरुष विषमतेचे हे एक ढळढळीत उदाहरण. या अन्यायाविरुद्ध स्त्रिया आपापल्या परीने संघर्ष करीत होत्या. एकोणिसाव्या शतकाच्या अखेरपर्यंत सर्व जगातच, स्त्रियांना दुय्यम दर्जाची वागणूक दिली जात असे. उपभोग व कष्ट याचे साधन म्हणजे स्त्री, असा समज सर्वसाधारणपणे रूढ होता. म्हणूनच समाजात समानतेने वावरणे, संपत्तीवरील अधिकार, तसेच शिक्षण किंवा मतदान यासारख्या अधिकारांपासून स्त्रिया वंचित होत्या. मात्र, एकोणिसाव्या शतकाच्या मध्यानंतर, आपल्यावर होणारा अन्याय, आपले हक्क याबाबत स्त्रियांमधे सजगता येऊ लागली. त्यातूनच स्त्रीवादाचा जन्म झाला. स्त्रीवाद किंवा फेमेनिझम हा मूळ फ्रेंच शब्द. तो जेव्हा पहिल्यांदा वापरला गेला, तेव्हा त्याची सर्वत्र टर उडवली गेली. आणि कमाल म्हणजे राणी व्हिक्टोरियाही या चेष्टेत सामील होती, तिने स्त्रीवाद म्हणजे मूर्खता, पाप आणि महाचूक अशी त्याची संभावना केली.

मुळात, नोकरीसाठी स्वेच्छेने अथवा परिस्थितीमुळे घराबाहेर पडलेल्या स्त्रियांना नोकरीच्या ठिकाणी असलेली लिंगविषमता खटकू लागली. पुरुषांइतकेच काम करूनही वेतनात समानता नव्हती किंवा समान संधीही उपलब्ध नव्हत्या. आणि मग आपल्या हक्कांबाबत स्त्रिया जागृत होऊ लागल्या. स्त्रियांचे आत्मभान जागृत करण्याचे मोलाचे काम ज्यांनी केले त्यातल्या काही स्त्रियांच्या योगदानाबद्दल आपण सदैव कृतज्ञ असणे आवश्यक आहे.

महिला आणि संघर्ष जणूकाही हातात घालूनच येतात. पराकोटीच्या संघर्षातूनचमहिलांच्या कर्तृत्वाला झळाळी येते व त्यातूनच त्यांचे कार्यकर्तृत्व चमकून उठते. आजही नानाविध रुपात आपल्या कार्याचा ठसा उमटवीत असलेल्या स्त्री शक्तीला " नमन करणे हे आपले कर्तव्य आहे.

होय... इथे मी स्त्री ला शक्ती म्हटलंय !

स्त्रीची क्षमता सामर्थ्य आपण जाणतो वेदना सहन करण्याची ताकदही जास्त आहे स्त्रियांमध्ये ! नव्याने जगाची निर्मिती करण्याची क्षमताही स्त्रियांमध्ये ! वात्सल्य, ममता, चिकाटी, सहनशीलता दूरदृष्टी आणि आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर संकटांवर मात करून संघर्षात सर्वस्व पणाला लावून स्वतःला झोकून देऊन आपले योगदान व अस्तित्व सिद्ध करते ती " स्त्री "...

म्हणून म्हणावेसे वाटते.....

वेडात जगतात ज्या स्त्रिया,

त्या स्त्रियांचे अस्तित्वच निराळे...

लौकिक यश किर्तीच्या पलीकडे जाऊन

आपलं ध्येयाप्रत जगणं हि त्याचं निराळंच !

संयुक्त राष्ट्रांनी, आंतरराष्ट्रीय महिला वर्षापासून म्हणजेच 1975 पासून आंतरराष्ट्रीय महिला दिवस साजरा करण्यास सुरूवात केली. सन 1977 मधे संयुक्त राष्ट्रांच्या सर्वसाधारण सभेत, सदस्य राष्ट्रांना आमंत्रित करून घोषित करण्यात आले की, 8 मार्च हा संयुक्त राष्ट्रांचा महिला हक्क व शांतता दिन असेल. एकोणीसाव्या शतकात, जगभरातील स्त्री वादी चळवळीने जोर धरला होता, त्याचवेळी भारतातही अनेक समाजसुधारकांनी स्त्रीवर होणा-या अन्यायाला वाचा फोडली. त्यामध्ये राजा राम मोहन रॉय, महर्षी कर्वे, महात्मा ज्योतिबा व सावित्रीबाई फुले, ईश्वरचंद विद्यासागर, रमाबाई रानडे ही नावे विसरुन चालणार नाही.

सतीप्रथा, केशवपन, बालविवाह अशा अनेक वाईट प्रथा बंद करण्याचे यशस्वी प्रयत्न झाले. स्त्री शिक्षण, विधवा पुर्विवाह तसेच प्रौढ विवाह असे अनेक विषय समाजासमोर मांडण्यात येऊ लागले. त्याचेच फलित म्हणून विवाहाच्या वेळी मुलाचे किमान वय 16 ते 18 तर मुलीचे किमान वय 10 ते 12 असावे अशी तरतूद करण्यात आली. स्त्री शिक्षणाच्या चळवळीनेही जोर धरला. महाराष्ट्रात महात्मा ज्योतिबा फुले व भारतातील पहिली स्त्री शिक्षिका होण्याचा मान मिळविलेल्या त्यांच्या पत्नी सावित्रीबाई फुले यांचे योगदान फार मोठे आहे. समाजाचा प्रखर विरोध व त्यातून उद्भवलेल्या अनंत अडचणींना तोंड देत या पती-पत्नीने स्त्री शिक्षणाचा पाया महाराष्ट्रात घातला. स्त्रिया विविध सामाजिक, राजकीय तसेच धार्मिक विषयांमधे सहभागी होऊन आपले मत व्यक्त करू लागल्या.

सन 1902 मधे रमाबाई रानडे यांनी हिंदू लेडीज सोशल अॅन्ड लिटररी क्लब'ची स्थापना केली तर 1904 मधे भारत महिला परिषदे'ची स्थापना झाली. या संघटना महिलांच्या अनेक समस्या व मागण्या यांचा पाठपुरावा करू लागल्या. त्यातूनच प्रथम, संपत्तीदार स्त्रियांना मतदानाचा अधिकार, मग स्त्रियांना मतदानाबरोबरच निवडणूकीला उभे राहण्याचा अधिकार अशा सुधारणा सन 1935 पर्यंत होत गेल्या. भारतात मुंबई येथे ८ मार्च हा १९४३या ८ दिवशी पहिला महिला दिवस साजरा झाला.

स्वातंत्र्यानंतर, 1950 सालापासून भारतीय राज्य घटनेने, स्त्रियांना समानतेचा अधिकार | दिला आहे. १९७१ सालच्या ८ मार्चला पुण्यात एक मोठा मोर्चा काढण्यात आला होता. पुढे १९७५ हे वर्ष युनोने जागतिक महिला वर्ष' म्हणून जाहीर केले. त्यानंतर स्त्रियांच्या समस्या ठळकपणे समाजासमोर येत गेल्या. स्त्रियांच्या संघटनांना बळकटी आली. बदलत्या सामाजिक, आर्थिक, राजकीय, सांस्कृतिक परिस्थितीनुसार काही प्रश्नांचे स्वरूप बदलत गेले तशा स्त्री संघटनांच्या मागण्याही बदलत गेल्या. आता बँका, कार्यालयांमधूनही ८ मार्च साजरा व्हायला लागला आहे. आजच्या काळात जागतिक महिला दिन सर्वत्र साजरा करताना दिसून येतो.

स्त्रियांचा सन्मान सुरक्षितता व त्यांच्या कार्यकर्तृत्वाप्रती आदर ठेऊन आपण सर्वांनीच त्यांच्या सन्मानासाठी कटिबद्ध होऊयात. इतके बोलून मी माझ्या प्रास्ताविकास पूर्णविराम देतो / देते.

• विद्यार्थी व शिक्षक भाषणे :

(प्रास्ताविक वाचनानंतर क्रमवार विदयार्थी व शिक्षक यांची भाषणे घ्यावीत.)

• अध्यक्षीय / मान्यवर भाषणे :

तेज तुमचे आहे,

सुर्य-चंद्राहूनही जास्त

तुमच्या शब्दातच आहे

जीवनाचे संपूर्ण शास्त्र

ज्ञानरूपी मार्गाच्या पदक्रमातून

कळस गाठू प्रगतीचा

त्यासाठीच मान आहे

अध्यक्षीय मार्गदर्शनाचा

विदयार्थ्यांच्या यशप्राप्तीसाठी यथायोग्य मार्गदर्शन आजच्या कार्यक्रमाचे अध्यक्ष श्री. सौ. ____ यांनी करून त्यांच्या ज्ञानकुंभातील काही मार्गदर्शनपर मौलिक विचार आमच्या विदयार्थ्यांसमोर मांडावेत जेणेकरून त्यांचे अनमोल व प्रेरक विचार विदयार्थ्यांच्या शैक्षणिक आयुष्यातील प्रगतीसाठी मार्गदर्शक ठरतील.

मी त्यांना विनंती करतो / करते कि त्यांनी आपले बहुमोल मार्गदर्शनपर विचार विदयार्थ्यांसमोर मांडावेत... धन्यवाद !!

• आभार प्रदर्शन :

माझे सहकारी शिक्षक / शिक्षिका श्री. / सौ. ______ यांनी आभार प्रदर्शन करावे अशी मी त्यांना विनंती करतो / करते.

व्यासपीठावरील सर्व मान्यवरांनी वेळात वेळ काढून आपला बहुमूल्य वेळ देऊन व विदयार्थ्यांप्रती अनमोल मार्गदर्शन केल्याबद्दल मी ________ विदयालयाच्यावतीने आपणा सर्वांचे मनपूर्वक आभार मानतो / मानते व आपले असेच मार्गदर्शन सदैव आम्हाला लाभेल अशी अपेक्षा व्यक्त करतो.

ज्ञानकुंभ रिता करुनी

अनमोल प्रेरक ज्ञान दिले

बोधामृत पाजूनी ज्ञानाचे

आम्हा उपकृत केले

तुम्ही पाठीराखे आमुचे

सदा तुमचाच आधार

मार्गदर्शन असू दयावे नित्य

स्विकारुनी हे आभार...

आपण केलेल्या मार्गदर्शनाचा, प्रेरक विचारांचा व अनुभवाचा फायदा आमच्या विदयार्थ्यांना नक्कीच होईल व त्यांची सर्वांगीण तसेच समाज व राष्ट्रहितावह अशीच प्रगती साधली जाईल याची आम्हाला निशंक खात्री आहे.

तसेच आजच्या कार्यक्रमाच्या नियोजनासाठी ज्यांनी परिश्रम घेतले व प्रत्यक्ष / अप्रत्यक्षरित्या ज्यांचे सहकार्य लाभले त्या सर्वांचे आभार मानने देखील याप्रसंगी क्रमप्राप्त ठरते.

थेंबाथेंबाने तलाव भरतो

हाताहाताने कार्यक्रम फुलतो

जेथे जेथे आहेत या कार्यक्रमाचे शिल्पकार

तेंव्हा मानलेच पाहिजेत त्यांचेही आभार

• समारोप :

अतिथींच्या येण्याने कार्यक्रमाला शोभा आली

आपल्या मार्गदर्शनाने आम्हाला

एक नवी दिशा मिळाली

शेवटी आता समारोपाची वेळ आली...

अध्यक्षांच्या परवानगीने कार्यक्रम इथे संपला असे मी जाहीर करतो / करते.

!! जय हिंद - जय महाराष्ट्र !!

(सूत्रसंचालनातील काही भाग संकलीत असल्याने ज्ञात / अज्ञात कवींचे / लेखकांचे मी मनःपूर्वक आभार मानतो. कार्यक्रमाचे नियोजन व क्रम यात लवचिकता असणे साहजिक असल्याने आपल्या स्तरावर यात बदल करू शकता.)

शब्दांकन : गिरीश दारुंटे, मनमाड